Het afgelopen jaar heeft mij niet geleerd hoe het systeem werkt.
Dat wist ik al.
Het heeft mij vooral opnieuw laten zien hoe slecht systemen met mensen omgaan zodra het schuurt.
We leven in een tijd waarin bijna alles wordt teruggebracht tot regels, kaders en protocollen. Alsof je mens-zijn kunt vangen in een formulier. Alsof complexiteit verdwijnt zodra je er een stempel op zet. Het tegendeel is waar. Hoe strakker het systeem, hoe groter de schade als iemand niet meer past.
Wat mij dit jaar opviel, is hoe weinig ruimte er soms is voor twijfel, vertraging of gewoon: even niet kunnen. De reflex is bijna altijd dezelfde: trekken, duwen, structureren, corrigeren. Terwijl iedereen voelt dat dat zelden werkt.
We zijn collectief gaan geloven dat harder trekken gelijkstaat aan verantwoordelijkheid nemen. Maar verantwoordelijkheid zonder menselijkheid is leeg. Regels zijn nodig, ja. Maar zodra regels belangrijker worden dan de situatie, is er iets fundamenteel mis.
Wat ik steeds duidelijker zie, is dat veel problemen niet ontstaan door onwil of gebrek aan inzet, maar door systemen die geen ruimte laten voor nuance, herstel of verschil. En toch blijven we doen alsof het probleem bij de mens ligt, niet bij het kader.
Ik heb dit jaar bewust vaker gekozen om niet mee te bewegen met die reflex. Niet omdat ik tegen regels ben, maar omdat ik vóór mensen ben. Omdat ik geloof dat echte vooruitgang niet ontstaat door druk, maar door vertrouwen. Niet door controle, maar door verantwoordelijkheid daar te leggen waar die hoort.
Dat vraagt iets wat we verleerd zijn:
rust verdragen.
niet-weten uithouden.
ruimte laten ontstaan.
Dat is geen zachte houding. Dat is juist ongemakkelijk. En misschien daarom wel zo hard nodig.
Ik sluit dit jaar af met minder geduld voor lege procedures en meer aandacht voor wat klopt. Met minder behoefte om gelijk te krijgen en meer behoefte om het juiste te doen — ook als dat niet binnen de lijntjes past.
Voor het komende jaar wens ik mezelf (en ieder die dit leest) niet per se meer antwoorden.
Wel meer lef om vragen te blijven stellen.
En de moed om niet automatisch mee te lopen, alleen omdat het zo hoort.
